του Σταύρου Χ. Μαρτίνου
Τον Μανώλη Μάκαρη δεν τον ξέρει ο κόσμος μόνο από την αυτοδιοικητική του δραστηριότητα στο Δήμο Καλαμάτας. Τον ξέρει και ως γιατρό, αλλά και ως άνθρωπο με περιβαλλοντικές ευαισθησίες. Ας ρίξουμε, όμως, λίγο περισσότερο φως στην ιατρική του ιδιότητα, αλλά και στα ζητήματα του περιβάλλοντος που τον ευαισθητοποιούν. Μας μιλάει, λοιπόν, για το αν πράγματι ενισχύθηκε το δημόσιο σύστημα υγείας με αφορμή την πανδημία του νέου κορωνοϊού, αλλά και για το αν επιβαρύνθηκε η γενικότερη κατάσταση της υγείας των πολιτών εξαιτίας των δυσκολιών που δημιουργήθηκαν στην πρόσβασή τους στις δομές υγείας.
Ο Μανώλης Μάκαρης σημειώνει ότι κατά την πανδημία πολίτες ανακάλυψαν το δημόσιο χώρο και την ανάγκη της φυσικής άσκησης, ενώ τονίζει πως η αυτοδιοίκηση πρέπει τώρα να πάρει μέτρα, προκειμένου ο κόσμος να συνεχίσει να προσέρχεται στο δημόσιο χώρο για την άσκησή του.
Σε ό,τι αφορά το περιβάλλον, ο γιατρός αναφέρει ότι η πανδημία έδειξε πόσο σοβαρή είναι η αλληλεξάρτηση του ανθρώπου με αυτό. Μιλάει για τις περιβαλλοντικές πληγές της Καλαμάτας, ενώ, σε ό,τι αφορά τα απορρίμματα, σημειώνει ότι πλέον η ανακύκλωση είναι ξεπερασμένος τρόπος διαχείρισης και στόχος πια είναι η επανάχρηση και τα μηδενικά απορρίμματα.
-Κύριε Μάκαρη, την περίοδο της πανδημίας εκφράζονταν ανησυχίες από τους ειδικούς για τον κίνδυνο να επιβαρυνθεί η υγεία των πολιτών, επειδή διακόπηκε η ιατρική παρακολούθηση. Τελικά, τα στοιχεία σήμερα τι δείχνουν, δημιουργήθηκε τέτοιο πρόβλημα;
Στην Ελλάδα, παρόλο που η επίπτωση της ασθένειας COVID-19 ήταν μικρή, παρατηρήθηκαν περιστατικά ασθενών με επιδείνωση της γενικότερης κατάστασης της υγείας τους. Παρόμοιες καταστάσεις διαπιστώθηκαν και σε άλλες χώρες, σύμφωνα με την πρόσφατη ιατρική βιβλιογραφία. Οι αιτίες του φαινομένου θα πρέπει να αναζητηθούν στη δυσκολία πρόσβασης στις δομές υγείας, στην υποβάθμιση από τους ασθενείς ανησυχητικών ή ύποπτων συμπτωμάτων, στη διακοπή θεραπειών και στην αναβολή προγραμματισμένων χειρουργικών επεμβάσεων ή διαγνωστικών εξετάσεων. Ειδικά για την περίπτωση της στεφανιαίας νόσου καταγράφηκε μειωμένη ή καθυστερημένη προσέλευση των περιστατικών εμφράγματος στα νοσοκομεία, αφού κάποιοι ασθενείς με ύποπτα συμπτώματα παρέμειναν στην οικία τους και δεν είχαν την εξειδικευμένη ιατρική φροντίδα που χρειάζονταν.
-Εσείς τι έχετε διαπιστώσει, ενισχύθηκαν πράγματι οι δομές υγείας την περίοδο της πανδημίας; Είναι πιο γερό το σύστημα δημόσιας υγείας;
Κατά τη διάρκεια της πανδημίας αναδείχθηκε η ξεκάθαρη αναγκαιότητα ενίσχυσης του δημόσιου συστήματος υγείας. Κάτι τέτοιο δεν υλοποιήθηκε στην έκταση που θα θέλαμε. Υπήρχαν, βέβαια, προσλήψεις με σύμβαση επικουρικού νοσηλευτικού ή βοηθητικού προσωπικού. Όμως, δεν υπήρχε ουσιαστική ενδυνάμωση και επαρκή στελέχωση με μόνιμο ειδικευμένο ιατρικό προσωπικό. Αυτό που ζητάμε είναι να προκηρυχτούν και να καλυφθούν όλες οι κενές θέσεις μόνιμου ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού, αλλά και να αναπτυχθούν οι αναγκαίες κλίνες μονάδων εντατικής θεραπείας, σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα, από τα οποία υπολειπόμαστε. Με αυτό τον τρόπο θα μπορέσει το δημόσιο σύστημα υγείας να αντιμετωπίσει ενδεχόμενες νέες πανδημίες, αλλά και τα υπόλοιπα σημαντικά θέματα υγείας που απασχολούν τον πληθυσμό.
-Υπάρχει κόσμος που την περίοδο της καραντίνας βρήκε ελεύθερο χρόνο και ασχολήθηκε με τη σωστή διατροφή, ενώ ξεκίνησε και τις πεζοπορίες. Πώς μπορεί αυτό να διατηρηθεί;
Η φυσική άσκηση μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη της καρδιαγγειακής νόσου. Συγκεκριμένα, θα πρέπει να αφιερώνουμε 30 λεπτά για σωματική άσκηση μέτριας έντασης καθημερινώς, να αποφεύγουμε το κάπνισμα, να προτιμούμε τη μεσογειακή διατροφή περιλαμβάνοντας 500 gr φρούτα και λαχανικά ημερησίως, να προσέχουμε το σωματικό μας βάρος. Επίσης, θα πρέπει να διατηρούμε την αρτηριακή μας πίεση κάτω από 140/90 mmHg,
να ελέγχουμε το σάκχαρο έτσι ώστε η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη να είναι κάτω από 7%, να ελέγχουμε τη LDL-χοληστερόλη έτσι ώστε να είναι κάτω από 100 mg/dL (για τα υψηλού κινδύνου άτομα).
Κατά τη συγκεκριμένη περίοδο η πλειονότητα των πολιτών ανακάλυψε το δημόσιο χώρο και τη σπουδαιότητά του στην καθημερινή του ζωή, κι έτσι πλέον απαίτησε περισσότερο και ποιοτικότερο δημόσιο χώρο. Είναι πλέον αρμοδιότητα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης να ασχοληθεί με το συγκεκριμένο θέμα. Όλα αυτά, όμως, θα πρέπει να γίνουν με έναν προγραμματισμό. Για την Καλαμάτα προτείναμε τη δοκιμαστική πεζοδρόμηση της Ναυαρίνου κατά τις βραδινές ώρες το καλοκαίρι.
-Λένε ότι το lockdown βοήθησε το περιβάλλον και τη φύση, γιατί περιορίστηκαν οι εκπομπές ρύπων. Επειδή είναι γνωστή η ευαισθησία σας για το περιβάλλον, τι μας έδειξε, όσον αφορά στην κατάσταση του πλανήτη, αυτή η πανδημία;
Η πανδημία κατέδειξε με τον πλέον εμφαντικό τρόπο ότι υπάρχει μια ξεκάθαρη αλληλεξάρτηση του ανθρώπου και του περιβάλλοντος. Σύμφωνα, μάλιστα, με μελέτη του WWF, η πανδημία οφειλόταν εν μέρει στην καταστροφή ή υποβάθμιση των φυσικών οικοσυστημάτων που οδήγησαν στη στενότερη επαφή των ανθρώπων με την άγρια φύση και τη μετάδοση των μολυσματικών ασθενειών. Από τη άλλη μεριά, κατά τη διάρκεια του lockdown λόγω της μείωσης της ανθρώπινης δραστηριότητας μειώθηκαν οι εκπομπές ρύπων και το περιβάλλον ήρθε σε μια καλύτερη ισορροπία. Επίσης διαπιστώθηκε ότι τα προβλήματα δημόσιας υγείας και περιβάλλοντος δεν περιορίζονται μόνο σε μια περιοχή, αλλά είναι παγκόσμια.
Κατόπιν όλων αυτών θα πρέπει να υιοθετηθεί σε παγκόσμιο επίπεδο μια καλύτερη και πιο υγιής σχέση του ανθρώπου με το περιβάλλον, μια σχέση που θα επιδιώκει την αειφορία και τη διατήρηση των φυσικών πόρων.
-Έχετε πει ότι ο Δήμος Καλαμάτας είναι μια περιοχή με σοβαρές περιβαλλοντικές πληγές. Ποιες είναι αυτές;
Η Καλαμάτα έχει το προνόμιο να διαθέτει ένα αξιόλογο φυσικό περιβάλλον, που δέχεται όμως πολλές απειλές, οι οποίες θα πρέπει να αντιμετωπιστούν έγκαιρα και αποτελεσματικά.
•Ο Δήμος Καλαμάτας σχεδόν σε όλη του την έκταση αντιμετωπίζει έντονο πλημμυρικό κίνδυνο και θα πρέπει να κατασκευαστούν όλα εκείνα τα έργα αντιπλημμυρικής θωράκισης, έτσι ώστε να μην έχουμε επανάληψη των καταστροφικών πλημμυρών του 2016.
•Ο πρόσφατα ψηφισμένος «περιβαλλοντοκτόνος» νόμος ουσιαστικά θέτει σε αμφισβήτηση τις περιοχές Natura, αφού με τη ζωνοποίησή τους δίνεται η δυνατότητα αλλότριων δραστηριοτήτων στις περιοχές αυτές (εξορυκτικές ή μεταλλευτικές δραστηριότητες). Στο Δήμο Καλαμάτας έχουμε δύο προστατευόμενες περιοχές, τον Ταΰγετο και το φαράγγι του Νέδοντα. Ειδικά το οικοσύστημα του Ταϋγέτου, έχει υποστεί τις δραματικές συνέπειες των πυρκαγιών του 2007.
•Στο μείζον θέμα της διαχείρισης των απορριμμάτων δεν έχει προκύψει καμία θετική εξέλιξη, αφού εν όψει της κεντρικής διαχείρισης δε γίνονται οι απαιτούμενες προσπάθειες για την ανακύκλωση, την ξεχωριστή συλλογή των οργανικών και τη διαλογή στην πηγή, με αποτέλεσμα το μεγαλύτερο μέρος των απορριμμάτων να οδηγείται σε δεματοποίηση και εναπόθεση σε όλο και μεγαλύτερη έκταση στη Μαραθόλακκα. Παράλληλα, όπως έχουμε αναδείξει, μόνο συγκυριακά δεν είναι τα περιστατικά της επιφανειακής ρύπανσης, αλλά και ρύπανσης του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα στην ευρύτερη περιοχή της Μαραθόλακκας.
•Η παρουσία της παλιάς λυματολάσπης του βιολογικού ακόμα ρυπαίνει την ευρύτερη περιοχή του ποταμού Άριος και θα πρέπει να αξιοποιηθεί ως εδαφοβελτιωτικό με την κατάλληλη επεξεργασία από τη μονάδα λιπασματοποίησης.
•Το σημαντικό θέμα ρύπανσης από τη λειτουργία των πυρηνελαιουργείων θα πρέπει να αντιμετωπιστεί. Η παράταξή μας έχει προτείνει την ένταξη της Καλαμάτας στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα “Αστικές Καινοτόμες Δράσεις” για μια βιώσιμη αντιμετώπιση του προβλήματος.
•Η άνοδος της μέσης θερμοκρασίας -λόγω της κλιματικής αλλαγής- επιδεινώνει το φαινόμενο της αστικής θερμικής νησίδας, καθιστώντας αβίωτη τη ζωή στην πόλη κατά τους θερινούς μήνες, και θα πρέπει να αντιμετωπιστεί με τη δημιουργία χώρων πρασίνου σε κάθε περιοχή. Επίσης κάθε νέα πολεοδόμηση θα πρέπει να συμφωνεί με τους κανόνες της αειφορίας.
-Υπάρχει υλοποιήσιμος τρόπος μείωσης του όγκου των απορριμμάτων, μείωσης του κόστους διαχείρισης, μείωσης της επιβάρυνσης στο περιβάλλον;
Παντού σε όλον τον κόσμο το ζητούμενο είναι όχι μόνο η ανακύκλωση, αλλά η επαναχρησιμοποίηση των υλικών συσκευασίας και η μείωση της παραγωγής απορριμμάτων. H μοντέρνα τάση σε παγκόσμια κλίμακα είναι η υιοθέτηση της φιλοσοφίας μηδενικών απορριμμάτων (zero waste). Θα πρέπει να ζούμε παράγοντας όσο το δυνατό λιγότερα απορρίμματα και να έχουμε όσο το δυνατό μικρότερο περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Εμείς, ως δημοτική παράταξη, ήδη από το 2014 έχουμε δώσει ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο για τη διαχείριση των απορριμμάτων, που βασίζεται στην ανακύκλωση, την κομποστοποίηση και τη διαλογή στην πηγή. Αν είχε εφαρμοστεί, έστω και μερικώς, αυτό το πρόγραμμα, δε θα είχαμε φτάσει στο απροχώρητο. Όπως έχουμε αναφέρει και παλιότερα, αν είχαμε έγκαιρα εφαρμόσει ένα πρόγραμμα διαχείρισης των οργανικών (όπως έχει εφαρμόσει ο Δήμος Χαλανδρίου) και ένα πρόγραμμα χωριστής συλλογής ανακυκλώσιμων (χαρτί και χαρτόνι, γυαλί, μέταλλο και πλαστικό), θα είχαμε πολύ λιγότερο υπόλειμμα.
Αν ποτέ δεν ξεκινήσουμε ένα βιώσιμο πρόγραμμα διαχείρισης απορριμμάτων, ποτέ δε θα προσεγγίσουμε τους στόχους που έχει θέσει η Ε.Ε. για αύξηση της επαναχρησιμοποίσησης και ανακύκλωσης των αστικών αποβλήτων στο 55% το 2025, για ξεχωριστή συλλογή ή ανακύκλωση στην πηγή των οργανικών το 2023 και για χωριστή συλλογή των ανακυκλωσίμων, που ήδη έπρεπε να ισχύει.
Γενικώς, αν ποτέ δεν ξεκινήσουμε, όχι μόνο ποτέ δε θα προσεγγίσουμε τους στόχους, αλλά πάντα θα έχουμε περιβαλλοντικά προβλήματα με τεράστιο οικονομικό κόστος. Όλοι θα πρέπει να αναλάβουν τις ευθύνες τους. Δε δικαιολογείται καμία χρονοτριβή.
-Πόσο ρόλο παίζει στην καλή υγεία του ανθρώπου η διατήρηση του περιβάλλοντος σε καλή κατάσταση;
Η κατάσταση του περιβάλλοντος επηρεάζει άμεσα την υγεία κάθε ζώντος οργανισμού και, βεβαίως, του ανθρώπου. Σύμφωνα με τη νέα έκδοση «Περιβάλλον και Υγεία» του Εθνικού Κέντρου Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης (ΕΚΠΑΑ), περισσότεροι από 8.500 θάνατοι θα μπορούσαν να προληφθούν ετησίως στη χώρα μας, εάν μειώνονταν οι συγκεντρώσεις ατμοσφαιρικής ρύπανσης, αλλά και οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Η κλιματική αλλαγή και η ρύπανση του περιβάλλοντος απειλούν την ανθρώπινη υγεία με διάφορους τρόπους και επηρεάζουν πολυποίκιλα σχεδόν όλα τα συστήματα του ανθρώπινου οργανισμού. Ενδεικτικά αναφέρω ότι η έκθεση σε αιωρούμενα σωματίδια διαμέτρου μικρότερης των 2,5 μικρομέτρων, που οφείλεται στη ρύπανση της ατμόσφαιρας, συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο νοσηλείας και θανάτου από καρδιαγγειακές και αναπνευστικές παθήσεις, γιατί παραβλάπτεται η ενδοθηλιακή λειτουργία και ο αγγειακός τόνος οδηγώντας σε θρόμβωση, αθηροσκλήρωση και τοπική φλεγμονή. Επίσης οι ακραίες κλιματολογικές συνθήκες και τα κύματα καύσωνα μπορούν να θέσουν σε κίνδυνο τη ζωή ειδικά των ευάλωτων πληθυσμιακών ομάδων (π.χ. ηλικιωμένοι ασθενείς, χρονίως πάσχοντες). Παράλληλα, λόγω της αύξησης της θερμοκρασίας, τροπικές μολυσματικές ασθένειες μπορούν να απειλήσουν την ανθρώπινη υγεία, όπως η ελονοσία, ο Δάγκειος πυρετός, η νόσος Lyme και η νόσος του ιού του Δυτικού Νείλου.